INSEP: Η «Γαλλική Επανάσταση» στο μπάσκετ απέναντι στον ελληνικό λήθαργο

Η απόσυρση του Boris Diaw και οι τελευταίες εξελίξεις σε EOK και εθνικές δημιουργούν αναπόφευκτες συγκρίσεις μεταξύ γαλλικής και ελληνικής παραγωγικής διαδικασίας.

Η απόσυρση του Boris Diaw στις 6 Σεπτεβρίου ήρθε να κλείσει τον φετινό κύκλο των μεγάλων προσωπικοτήτων που άφησαν το άθλημα λίγο πιο φτωχό. Ο Γάλλος forward υπήρξε ένας από τους πιο ταλαντούχους και καταρτισμένους all-around παίκτες του 21ου αιώνα μέχρι στιγμής. Χαρίσματα, τα οποία σίγουρα δεν αποκτώνται μόνο από το ταλέντο, αλλά κυρίως από τις βάσεις που παίρνεις και την σκληρή δουλειά.

Σήμερα δεν θα εστιάσουμε στις επιτυχίες και στο αγωνιστικό προφίλ του Γάλλου superstar, αλλά θα πάμε βαθιά στις ρίζες της γαλλικής παραγωγικής διαδικασίας. Βλέπετε ο Diaw, όπως και ο κολλητός του φίλος Tony Parker, πριν κάνουν το άλμα στο NBA, δεν φοίτησαν σε κάποιο αμερικάνικο κολέγιο, αλλά πέρασαν από το πρόγραμμα του INSEP.

Ένα «εργαστήρι» πρωταθλητών

Το INSEP, δηλαδή το Εθνικό Ινστιτούτο Αθλητισμού και Φυσικής Αγωγής, εδρεύει στο δάσος Μπουά Ντε Βισέν, δέκα χιλιόμετρα ανατολικά του Παρισιού. Ουσιαστικά αποτελεί συνέχεια της Σχολής του Ζοινβίλ-λε Ποντ που ιδρύθηκε το 1852. Η ακαδημία στην τεράστια αυτή έκταση φιλοξενεί, τόσο αθλητικές εγκαταστάσεις, όσο και κοιτώνες. Κάθε χρόνο υποδέχεται τους πιο ταλαντούχους αθλητές και αθλήτριες της χώρας σε πλειάδα αθλημάτων, όπως ο στίβος, η ποδηλασία, το κανόε-καγιάκ, η ξιφασκία, το πένταθλο, η κολύμβηση, το τένις, το πινκ πονγκ και φυσικά το μπάσκετ. Στους αθλητές αυτούς, το Ινστιτούτο χορηγεί υποτροφία, η οποία συνδυάζει υψηλού επιπέδου αγωνιστική προετοιμασία, με τις απαραίτητες σπουδές ταυτόχρονα.

Στο INSEP δεν στοχεύουν μόνο στις αθλητικές επιδόσεις, αλλά και στην κατάλληλη εκπαίδευση των σπουδαστών. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 92% των μαθητών παίρνουν απολυτήριο, το 76% μπαίνει στο πανεπιστήμιο και το 75% ακολουθεί επαγγελματική καριέρα. Όπως εξηγεί ο διευθυντής Ζαν Πιερ Βινσανζί: «Το να είναι κάποιος εδώ, δεν σημαίνει αυτομάτως επιτυχία, πρέπει να δουλέψει σκληρά τόσο στο γήπεδο, όσο και στην αίθουσα διδασκαλίας.». Σημαντικό στοιχείο, μιας και η μετέπειτα επιτυχία ενός αθλητή χρειάζεται και την κατάλληλη παιδεία. Και μάλιστα όλα αυτά γίνονται υπό την αιγίδα του γαλλικού κράτους.

Το σύστημα της Ακαδημίας βασίζεται κυρίως στην επιστημονική και αναλυτική προσέγγιση του προγράμματος. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνει διπλές προπονήσεις και συνολικά 5-6 ώρες καθημερινή εκγύμναση, ανάλογα και με την ειδικότητα του αθλητή. Ταυτόχρονα, φυσιοθεραπευτές και διατροφολόγοι παρακολουθούν την διατροφή και την υγεία των σπουδαστών. Το πρόγραμμα συνδυάζεται και με την συνεργασία έμπειρων scouters, οι οποίοι «σκανάρουν» συνεχώς την χώρα με σκοπό την εύρεση των νέων ταλέντων.

Για να καταλάβουμε την επιρροή και την επιτυχία του συγκεκριμένου προγράμματος, καλό θα ήταν να αναφέρουμε τα εξής:

• Το 50% των Γάλλων αθλητών που κατέκτησαν μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1996 στην Ατλάντα αποφοίτησαν από το INSEP.
• Αντίστοιχη επιτυχία στο Πεκίνο, με 21/41 μετάλλια και στο Λονδίνο με 19/34 μετάλλια, των οποίων οι κάτοχοι βγήκαν από το συγκεκριμένο πρόγραμμα.

Το μπασκετικό πρόγραμμα

Το μπασκετικό πρόγραμμα του Ινστιτούτου ιδρύθηκε το 1983. Από τότε και μέχρι σήμερα, πολλοί σπουδαίοι μπασκετμπολίστες έχουν μάθει τα μυστικά του αθλήματος στα κλειστά της Ακαδημίας. Πέραν των Ντιαό και Πάρκερ, απόφοιτοι είναι μεταξύ άλλων οι Ρόνι Τουριάφ, Μικαέλ Ζελαμπάλ, Φλοράν Πιετρίς και Μικαέλ Πιετρίς. Φαντάζομαι βλέπετε την σύνδεση έτσι; Πρόκειται για την «χρυσή φουρνιά» του '82, η οποία σάρωσε τα μετάλλια την προηγούμενη δεκαετία σε όλες τις διεθνείς διοργανώσεις με την Εθνική Γαλλίας (και ας πληγώθηκε από την Εθνική μας το 2005)! Φυσικά η λίστα δεν σταματάει εκεί καθώς απόφοιτοι είναι τόσο ο NBAer Κλιντ Καπέλα, όσο και ο σέντερ της Φενέρ, Ζοφρέ Λοβέρν. Για να μην πάμε όμως μακριά από τα σύνορά μας, αναφέρουμε χαρακτηριστικά ότι από το πρόγραμμα αποφοίτησαν και παίκτες της Α1, όπως ο Μαμουντού Ντιαρά (πρώην παίκτης του ΠΑΟΚ) και ο Μπορίς Νταλό (πέρσι στον Πανιώνιο και φέτος στον Άρη).

Ένα βασικό στοιχείο του μπασκετικού προγράμματος είναι ότι το INSEP προσπαθεί να αφουγκράζεται τις ανάγκες των καιρών και να δρα με τρόπο καινοτομικό. Θα αναφέρουμε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Η επιτυχίες που έφερε η γενιά του «1982» στο μπάσκετ υποχρέωσε την Ακαδημία να ασχοληθεί διεξοδικά με το άθλημα. Έτσι το 2005, θέσπισε το πρόγραμμα «extra tall», με το οποίο το Ινστιτούτο στόχευε στην εύρεση αθλητών και αθλητριών με συγκεκριμένες προδιαγραφές (ύψος 2.10 για τα αγόρια και 1.95 για τα κορίτσια). Έτσι ανακαλύφθηκε η Ιζαμπέλ Φιγιαλκόφσκι που διέπρεψε, τόσο με τα χρώματα των «Τρικολόρ»,όσο και στο WNBA.

Το δεύτερο σημαντικό στοιχείο που αποδεικνύει την διορατικότητα του προγράμματος είναι ότι η ομάδα των αγοριών αγωνίζεται στην τρίτη κατηγορία της Γαλλίας (National 1), ενώ η αντίστοιχη των κοριτσιών στην δεύτερη. Και οι δύο ομάδες δεν έχουν δικαίωμα ανόδου ή πτώσης, κάτι που κρατάει αξιοκρατική την κατηγορία για τα υπόλοιπα σωματεία, αλλά ταυτόχρονα δίνει και στους μετέπειτα επαγγελματίες τις υψηλές παραστάσεις και την εμπειρία από μικρή ηλικία. Στόχος των υπευθύνων είναι τα παιδιά να ωριμάσουν γρηγορότερα και μέσα στα 2 χρόνια παρακολούθησης του προγράμματος να φτάσουν όσο γίνεται πιο κοντά στο κορυφαίο επίπεδο.

Συνεχές feedback

Όπως βλέπουμε από τα παραπάνω στοιχεία, μιλάμε για μια καλά οργανωμένη και επιστημονικά καταρτισμένη διαδικασία, η οποία προκύπτει από την συνεργασία κράτους και ειδικών στο άθλημα. Το σημαντικότερο από όλα είναι ότι στην Γαλλία δεν περιμένουν να βρεθούν πίσω για να αλλάξουν τον τρόπο προσέγγισης. Το INSEP εκφράζει ακριβώς αυτή την επιθυμία να μένουν πάντα επίκαιροι και να βγάζουν τους καλύτερους, στο πλαίσιο που μπορούν φυσικά. Το γεγονός άλλωστε ότι πολλοί αθλητές, όπως ο Πάρκερ και ο Ντιαό, επιμένουν στο INSEP από την φοίτηση σε κάποιο αμερικάνικο κολέγιο λέει πολλά. Και η εξαγωγή του προϊόντος πέρα από τα σύνορα της χώρας (NBA, Ολυμπιακοί Αγώνες) αποδεικνύει την δουλειά που γίνεται εκεί.

Η ελληνική πραγματικότητα

Ποια είναι όμως η σύνδεση του προγράμματος αυτού με την ελληνική πραγματικότητα; Βρισκόμαστε σε μια χρονική συγκυρία που έχει στιγματιστεί από την αμφιβολία γύρω από το ελληνικό αναπτυξιακό πρόγραμμα και τις συνεχείς αποτυχίες ΕΟΚ και Πολιτείας. Ας πάρουμε συνοπτικά τα δεδομένα με την σειρά.

Τα τελευταία χρόνια παραμένει στο τραπέζι η κουβέντα για τις εμφανίσεις των μικρών εθνικών και κατ' επέκταση την διαχείριση των νεαρών ταλέντων από τους συλλόγους. Σε πρώτη ανάγνωση για παράδειγμα, η «χρυσή φουρνιά» των 90αρηδων (Σλούκας, Παπανικολάου κ.α) αξιοποιήθηκε από τους συλλόγους (κυρίως από Ολυμπιακό και ΠΑΟ), αλλά ας μην ξεχνάμε πως αυτό συνέβη κυρίως από συγκυριακούς παράγοντες (π.χ. η σφιχτή οικονομική πολιτική των Αγγελόπουλων το '11) παρά σε οργανωμένη διαδικασία. Παράλληλα, μέσα στα επόμενα χρόνια, πολλά νέα ταλέντα δείχνουν να χάνονται. Χρυσικόπουλος, Γιάνκοβιτς, Κόνιαρης, Μποχωρίδης και Χαραλαμπόπουλος είναι λίγα μόνο από τα ονόματα των νεαρών παικτών που αποκτήθηκαν με βλέψεις από κορυφαίες ελληνικές ομάδες, αλλά δεν κατάφεραν να αποδείξουν την αξία τους μέχρι στιγμής στο κορυφαίο επίπεδο. Η δυσκολία απορρόφησης νεαρών αθλητών από τα αντρικά τμήματα των σωματείων δημιουργεί ένα οξύμωρο σχήμα, μιας και στην Ελλάδα της κρίσης θα περίμενε κανείς το βάρος των ομάδων να πέσει στην ανάδειξη ταλέντων, σαν επένδυση μηδενικού αρχικού κόστους. Αντ' αυτού, συνήθως προτιμώνται Αμερικανοί rookies, κυρίως από κολέγια, οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις είναι περαστικοί από την χώρα μας, είτε με σκοπό την μεταπήδησή τους στο κορυφαίο επίπεδο, είτε ως αποτέλεσμα συμφωνιών με managers.

Σε παράλληλη τροχιά ...μετριότητας κινούνται και οι εθνικές μας ομάδες. Ξεκινώντας με τις μικρές εθνικές, παρατηρείται ότι τα τελευταία χρόνια (πέραν 90αρηδων και των 97ρηδων) δεν υπάρχει μία συνέχεια και συνέπεια στις επιδόσεις. Πλέον οι ταλαντούχοι Έλληνες παίκτες εμφανίζονται στις εθνικές με το σταγονόμετρο και αυτοί που συνεχίζουν στο κορυφαίο επίπεδο είναι ακόμη λιγότεροι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αγωνιστική κάμψη στα καλοκαιρινά πανευρωπαϊκά τουρνουά που σε πολλές περιπτώσεις έχει οδηγήσει ακόμη και σε υποβιβασμούς.

Τα τραγελαφικά σκηνικά που συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια και στο επίπεδο των Ανδρών αποδεικνύουν την προχειρότητα του οικοδομήματος. Από την αγωνιστική αποτυχία της Εθνικής να πάρει μετάλλιο μετά το 2009 μέχρι την περσινή φαρσοκωμωδία στο Ελσίνκι και τους παραλογισμούς Βασιλακόπουλου και ΕΟΚ στο θέμα «Αντετοκούνμπο», η κατάσταση δείχνει να μπάζει από παντού. Και δεν θα λέγαμε πως το θέμα είναι τόσο η αγωνιστική αποτυχία, όσο το γεγονός ότι διαφαίνεται μία έλλειψη συνέχειας στο αναπτυξιακό πρόγραμμα της χώρας μας.

Σκέψεις και Προβληματισμοί

Με αφορμή το μοντέλο του INSEP, μπαίνουμε σε σκέψεις. Σκέψεις που αφορούν τόσο το ελληνικό μπάσκετ, όσο και την διαχείριση του αθλητισμού μας γενικότερα. Μιλάμε για ένα θέμα με τεράστιες κοινωνικές και αθλητικές προεκτάσεις, επομένως το μόνο που μπορεί να γίνει είναι η παράθεση κάποιων ιδεών που προέκυψαν μέσα στα χρόνια.

Πρώτο και βασικότερο. Οι μικροί πρέπει να παίζουν. Και δεν μιλάμε για 5λεπτα στο τέλος ενός αγώνα που λήγει με 30 πόντους διαφορά σε ΟΑΚΑ και ΣΕΦ. Μία λύση στα πρότυπα του INSEP, θα ήταν η Εθνική Εφήβων να αγωνίζεται στην Α2 κατηγορία χωρίς υποβιβασμό ή προβιβασμό. Άλλωστε τι προσφέρουν τα σωματεία που λόγω οικονομικών προβλημάτων απλώς καταλήγουν μέσα στην χρονιά να αποτελούν φαντάσματα των πρωταθλημάτων; Μην ξεχνάμε την ύπαρξη των ομάδων «ασανσέρ», δηλαδή σωματείων, τα οποία αναλαμβάνουν επιχειρηματίες για 2-3 χρόνια, ανεβαίνουν συνεχόμενα κατηγορίες, χρησιμοποιώντας παίκτες με βαριά βιογραφικά στα τελευταία χρόνια της καριέρας τους και έπειτα βαράνε «κανόνι». Κανένα πρόγραμμα και καμία ανάπτυξη του αθλήματος δηλαδή. Μία άλλη λύση θα ήταν η υποχρεωτική ύπαρξη πρωταθλήματος Under 21 (δηλαδή για παιδιά μέχρι την ηλικία των 21 ετών) σε όλα τα κλιμάκια της χώρας. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα έχει ξεκινήσει ήδη η ΕΣΚΑ στην Αθήνα, αλλά οι υπόλοιποι προς το παρόν δεν φαίνεται να ακολουθούν.

Φυσικά, η εκτίναξη ενός αθλητή δεν συνδέεται μόνο με τις συγκυρίες και τον περίγυρο, αλλά και με την προσωπική του παιδεία και ιδιοσυγκρασία. Η ατομική προπόνηση για παράδειγμα, είναι ένα βασικό στοιχείο βελτίωσης, το οποίο δεν αποκτάται με τους αγώνες, κάτι που τονίζει και ο coach Μιχάλης Καλαβρός σε συνέντευξή του για λογαριασμό του Badbasket. Όταν άλλωστε έχεις φιλοδοξίες και στόχος σου είναι η κορυφή, τότε πρέπει να κάνεις θυσίες για αυτό. Όπως δηλώνει και ο Λουσιέν Λεγκράντ, υπεύθυνος του μπασκετικού προγράμματος του INSEP: «Έχουμε καθήκον να φτιάξουμε καλούς αθλητές, αλλά και υπεύθυνους ανθρώπους που θα ωριμάσουν νωρίς. Θα πρέπει να τους αρέσει ο πόνος και να έχουν μεγάλη πνευματική και μυϊκή αντοχή». Έτσι τίθεται ο προβληματισμός για τον τρόπο που πρέπει να δουλεύουν τα καλοκαίρια οι νεαροί αθλητές. Μικρές Εθνικές ή εξειδικευμένες ατομικές προπονήσεις στα κλειστά; Οι Γάλλοι έχουν αποδείξει ότι μπορούν να συνδυαστούν και τα δύο.

Σε επίπεδο Εθνικών τώρα. Κατά την δική μου άποψη, η διοργάνωση τουρνουά των μικρών Εθνικών στην Ελλάδα (Κρήτη, Βόλος, Χαλκίδα) όντως είναι σημαντική, γιατί τονώνει και το μπασκετικό βίωμα στην επαρχία, όπου το κορυφαίο επίπεδο απουσιάζει. Παρόλ'αυτά οι οικονομικές ανάγκες της ελληνικής μπασκετικής μηχανής είναι σημαντικότερες σε άλλους τομείς. Χρήματα της Πολιτείας χρειάζονται στην ανοικοδόμηση γηπέδων, στην σωστή λειτουργία αναπτυξιακών σωματείων (π.χ. υλικά μέσα για σωστή προπόνηση), αλλά και στο σταδιακό χτίσιμο της τεχνογνωσίας. Μιλάμε για μία χώρα που αναλογικά με το μέγεθός της, στηρίζει αρκετά το άθλημα. Αλλά δυστυχώς σε επίπεδο οργάνωσης, γνώσεων και καινοτομίας υστερεί. Έτσι σε πρώτη ανάγνωση χρειάζεται ανθρώπους καταρτισμένους, οι οποίοι θα δομήσουν σωστά την παραγωγική διαδικασία.

Και μία τελευταία κουβέντα για την ΕΟΚ. Καμιά φορά η επιτυχία δεν εκφράζεται μέσω των χρημάτων, αλλά είναι απότοκος της όρεξης, της ανάδρασης του μυαλού και της κατάλληλης τεχνοτροπίας. Προγράμματα όπως το INSEP (ή αν πάμε παραπέρα τα κολέγια και η οργάνωση των Αμερικανών) αποδεικνύουν ότι μεγαλύτερη σημασία έχει να διαθέτεις τους κατάλληλους ανθρώπους στην κατάλληλη θέση, την κατάλληλη στιγμή. Όταν ένα ολόκληρο μπασκετικό σύστημα θεωρείται από ειδικούς και μη, απαρχαιωμένο, τότε πρέπει να αποσύρεσαι ταπεινά και ήσυχα αφήνοντας την σελίδα να αλλάξει. Και όχι να στέκεσαι στις δάφνες του παρελθόντος.

Παρατηρώντας την εξαγωγή ταλέντων στην Γαλλία και τις εμπειρίες σε ανοικτά και κλειστά, βλέποντας τόσα παιδιά που με την μπάλα στο χέρι το μάτι τους γυαλίζει αναρωτιέμαι γιατί όχι και εμείς; Άλλωστε και για τον Τόνι και τον Μπορίς όλα ξεκίνησαν στο δωμάτιο ενός κοιτώνα, μετρώντας τα όνειρά τους ανάμεσα στα άστρα.

Υ.Γ. Για όσους γνωρίζουν Γαλλικά υπάρχει πληθώρα videos στο youtube με πρωταγωνιστές Ντιαό, Πάρκερ, Τουριάφ, οι οποίοι μεταξύ άλλων αναφέρονται και στα πρώτα τους χρόνια στο INSEP.