Four Factors

Τα προηγμένα στατιστικά έχουν μπει για τα καλά πλέον στην μπασκετική ζωή μας, και ο Ανδρέας Χριστοφόρου μας τα αναλύει με τον καλύτερο τρόπο

Εν έτη 2016, τα Προηγμένα Στατιστικά έχουν μπει πια για τα καλά στη ζωή μας.

Η παραδοσιακή στατιστική, φυσικά, αποτελεί τη βάση αυτών των στατιστικών, και η ανάπτυξη τους δεν έχει ως σκοπό να την αντικαταστήσει, αλλά να δώσει έμφαση σε σημαντικές λεπτομέρειες που οδηγούν μια ομάδα στη νίκη, αλλά και να φέρει στο φως συγκεκριμένα κομμάτια του παιχνιδιού των παικτών, που τους καθιστούν πολύτιμους στις ομάδες τους. Άλλες φορές πάλι, έχει να κάνει απλά με τη προσαρμογή της στατιστικής στα δεδομένα μιας νέας εποχής.

Πιο κάτω, θα προσπαθήσω να δώσω μια απλή περιγραφή, για τη χρησιμότητα μερικών προηγμένων στατιστικών, που συναντάμε συχνά σε ξένα αλλά και εγχώρια κείμενα ανάλυσης ομάδων και πρωταθλημάτων και που πια, αν θέλουμε να κατανοούμε τα όσα θέλουν να μας μεταφέρουν τα κείμενα αυτά, δεν μπορούμε παρά να ξέρουμε τι ακριβώς διαβάζουμε.

Οι τέσσερις βασικοί παράγοντες που οδηγούν στη νίκη (Four Factors)

Ένα από τα τέσσερα στατιστικά που ακολουθούν, έχει να κάνει με την ικανότητα μιας ομάδας ή ενός παίκτη να ανανεώσει κατοχές (επιθετικά ριμπάουντ). Τα υπόλοιπα τρία, έχουν να κάνουν με την ικανότητα μιας ομάδας ή ενός παίκτη να εκμεταλλευτούν τις διαθέσιμες κατοχές. (ευστοχία, εκμετάλλευση ελεύθερων βολών, αποφυγή λαθών). Με λίγα λόγια, τα τέσσερα αυτά στατιστικά, αποτυπώνουν την ικανότητα μιας ομάδας να κερδίζει:

Effective Field Goal Percentage

eFG% = (FG+0.5*3FG)/FGA.

Το ποσοστό Effective Field Goal, έγινε δημοφιλές με τη ραγδαία αύξηση των προσπαθειών αλλά και των ποσοστών ευστοχίας στα σουτ τριών πόντων. Η προσθήκη 0,5 εύστοχου σουτ, για κάθε εύστοχη προσπάθεια από τη γραμμή τριών πόντων, προσθέτει στο ποσοστό ευστοχίας τον ένα επιπλέον πόντο που προσφέρουν τα σουτ αυτά σε σχέση με τα δίποντα.

Ένας παίκτης με 2 εύστοχα δίποντα σε 4 προσπάθειες, έχει eFG% = (2+0.5*0)/3=50%

Ένας παίκτης με 1 εύστοχο δίποντο και 1 εύστοχο τρίποντο σε 4 προσπάθειες, έχει

eFG% = (2+0.5*1)/4=62.5%

Turnover Percentage

TOV% = 100 * TO/(FGA+0.44 * FTA+TO)

Ένας παίκτης ολοκληρώνει μια κατοχή της ομάδας του είτε με σουτ, είτε με ελεύθερη βολή, είτε με λάθος. Το ποσοστό αυτό υπολογίζει τα λάθη ενός παίκτη, ανά 100 ολοκληρωμένες από τον ίδιο κατοχές.

Το ποσοστό μπροστά από τον αριθμό των εκτελεσμένων βολών (0,44) χρησιμοποιείται σταθερά, ως το ποσοστό των βολών το οποίο τελειώνει μια κατοχή. Το ποσοστό αυτό μπορεί να διαφέρει, σε περιπτώσεις που υπάρχουν αρκετά στοιχεία για να υπολογιστεί με μεγαλύτερη ακρίβεια, με βάση τα δεδομένα της εποχής. Μερικές σεζόν πριν, οι συντελεστές της ιστοσελίδας in-the-game.org, οι οποίοι είχαν ασχοληθεί εκτεταμένα με προηγμένα στατιστικά της Euroleague, χρησιμοποιούσαν σταθερά το ποσοστό 0,47 στους διάφορους υπολογισμούς τους.

Offensive Rebound Percentage

ORB% = 100 * (ORB * (Tm MP/5)) / (MP * (Tm ORB + Opp DRB))

Το ποσοστό επιθετικών ριμπάουντ υπολογίζει το ποσοστό των διαθέσιμων ριμπάουντ στην επίθεση μιας ομάδας (επιθετικά ριμπάουντ ομάδας και αμυντικά ριμπάουντ αντιπάλου), τα οποία ανακτά ένας παίκτης, όσο βρίσκεται στο παρκέ. Στη περίπτωση που ο υπολογισμός αφορά ομάδες, η μέθοδος είναι πιο απλή:

Tm ORB% = 100*Tm ORB / (Tm ORB + Opp DRB)

Free Throws to Field Goal Attempts

FT/FGA

Εδώ δε χρειάζεται ιδιαίτερη περιγραφή. Ο λόγος των εύστοχων ελεύθερων βολών προς τα εκτελεσμένα σουτ, δείχνει την ικανότητα ενός παίκτη ή μιας ομάδας όχι μόνο να φτάνει στη γραμμή αλλά και να εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες της.

Άλλοι βασικοί τύποι

True Shooting Percentage

TS% = PTS/(2 * TSA)

TSA = FGA + 0.44 FTA

Το ποσοστό αυτό έχει ως σκοπό να υπολογίσει την εκτελεστική αποτελεσματικότητα ενός παίκτη στο σύνολο της, λαμβάνοντας υπόψιν όλες τις μορφές εκτέλεσης (σουτ και βολές).

Για να γίνει ο υπολογισμός του, πρέπει πρώτα να υπολογιστεί ο δεύτερος τύπος (TSA) και το αποτέλεσμα αυτού, να μεταφερθεί στον πρώτο τύπο.

Σε περιπτώσεις παικτών όπως οι Stephen Curry και Kevin Durant, οι οποίοι είναι εκπληκτικοί εκτελεστές και από τη γραμμή των βολών, θα δείτε ότι το TS% τους εκτοξεύεται στα ύψη, σε σύγκριση με το eFG% τους. Σε άλλες περιπτώσεις, όπως αυτές των Shaquille O’Neal και Wilt Chamberlain, που δεν εκμεταλλεύονταν ιδιαίτερα τις συχνές επισκέψεις τους στη γραμμή των βολών, θα δείτε ότι οι διαφορές μεταξύ eFG% και TS% δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλες.

Usage Percentage

USG% = 100 * ((FGA + 0.44 * FTA + TOV) * (Tm MP / 5)) / (MP * (Tm FGA + 0.44 * Tm FTA + Tm TOV))

O τύπος υπολογισμού της χρησιμοποίησης ενός παίκτη μας δίνει το ποσοστό των κατοχών της ομάδας του, το οποίο ολοκλήρωσε ο ίδιος με σουτ, βολή ή λάθος, όσο βρισκόταν στο παρκέ.

Ο υπολογισμός της χρησιμοποίησης είναι ιδιαίτερα σημαντικός, αφού βάζει τη στατιστική ενός παίκτη σε ένα γενικό πλαίσιο. Παίκτες οι οποίοι έχουν μεγάλους μέσους όρους σε διάφορες στατιστικές κατηγορίες τραβάνε δικαιολογημένα τα βλέμματα μας, το πόσο όμως κόστισαν αυτά τους τα στατιστικά σε επίπεδο κατοχών, είναι ένα στοιχείο που τους κάνει περισσότερο ή λιγότερο πολύτιμους.

Και μιλώντας για Πολύτιμους παίκτες, το USG%, είναι το ένα προηγμένο στατιστικό, στο οποίο η πρωτιά δε δίνει καθόλου συχνά το MVP κανονικής περιόδου του ΝΒΑ.

Συγκεκριμένα, από τις 39 σεζόν του ΝΒΑ, στις οποίες είναι διαθέσιμη η χρησιμοποίηση των παικτών, μόλις στις 5 ο πρώτος σε χρησιμοποίηση κατέκτησε το MVP της κανονικής περιόδου. Και από αυτές, στις 3 ο MVP ήταν πρώτος και σε Win Shares ανά 48 λεπτά, έναν στατιστικό δείκτη ο οποίος έχει να κάνει με τις νίκες που προσθέτει στην ομάδα του ένας παίκτης, μέσω της στατιστικής του, και με τον οποίο θα ασχοληθώ πιο κάτω.

*Σημειωμένοι με έντονα γράμματα στον πίνακα, είναι οι παίκτες που κατέκτησαν το MVP τη συγκεκριμένη κανονική περίοδο.

Φέτος, o Russell Westbrook έχει πετύχει ήδη 10 triple-double, εκ των οποίων τα 5 συνεχόμενα και είναι πρώτος στη λίστα με διαφορά. Την ίδια στιγμή όμως είναι σε θέση να δημιουργήσει νέο ρεκόρ χρησιμοποίησης, ως ο πρώτος παίκτης τα τελευταία 40 χρόνια με USG% άνω του 39% (41 USG% μετά από 21 παιχνίδια).

Defensive Rebound Percentage

DRB% = 100 * (DRB * (Tm MP / 5)) / (MP * (Tm DRB + Opp ORB))

Το ποσοστό αμυντικών ριμπάουντ υπολογίζει το ποσοστό των διαθέσιμων ριμπάουντ στην άμυνα μιας ομάδας (αμυντικά ριμπάουντ ομάδας και επιθετικά ριμπάουντ αντιπάλου), τα οποία ανακτά ένας παίκτης, όσο βρίσκεται στο παρκέ. Στη περίπτωση που ο υπολογισμός αφορά ομάδες, η μέθοδος είναι η πιο κάτω:

Tm DRB% = 100*Tm DRB/(Tm DRB + Opp ORB)

Total Rebound Percentage

TRB% = 100 * (TRB * (Tm MP / 5)) / (MP * (Tm TRB + Opp TRB))

Το ποσοστό συνολικών ριμπάουντ, υπολογίζει το ποσοστό των διαθέσιμων ριμπάουντ σε άμυνα και επίθεση, τα οποία ανακτά ένας παίκτης, όσο βρίσκεται στο παρκέ.

Assist Percentage

AST% = 100 * AST / (((MP / (Tm MP / 5)) * Tm FG) - FG)

Το ποσοστό τελικών πασών (ασίστ) υπολογίζει το ποσοστό των εύστοχων σουτ μιας ομάδας, στα οποία ένας παίκτης έδωσε την ασίστ, στο διάστημα στο οποίο βρισκόταν στο παρκέ.

Αν και αρκετές φορές χρησιμοποιούμε τον λόγο Ασίστ προς Λάθη για να συγκρίνουμε παίκτες, ως χειριστές, τα ποσοστά AST% και TOV% δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ποτέ ανάλογα. Το AST% αφορά τη δημιουργία ενός παίκτη ανά αγώνα, το TOV% υπολογίζει τα λάθη ενός παίκτη ανά 100 κατοχές, τις οποίες ένας παίκτης χρησιμοποιεί σε περισσότερους από ένα αγώνες.

Pure Point Rating (Pace Adjusted)

PPR Pace Adjusted = (League Pace / Team Pace) * (( AST * 2/3 ) - TOV ) * 100 / MP

O συγκεκριμένος δείκτης, είναι μια εξέλιξη του λόγου AST/TO, που προσπαθεί να καλύψει τις αδυναμίες του. Χρησιμοποιείται κυρίως για την αξιολόγηση των guard, μελετώντας τη ποιότητα τους ως χειριστές.

Ο τύπος του PPR, θεωρεί ότι ένα λάθος κοστίζει περισσότερο σε μια ομάδα, απ’ ότι την ωφελεί μια ασίστ, ενώ λαμβάνει υπόψιν του και τον χρόνο συμμετοχής ενός παίκτη, αλλά και τον ρυθμό στον οποίο αγωνίζεται η ομάδα του, σε σύγκριση με τον μέσο ρυθμό της διοργάνωσης ή του πρωταθλήματος, στο οποίο συμμετέχει.

Στο ΝΒΑ, τα PPR των κορυφαίων χειριστών φτάνουν μέχρι τις τιμές 10-11, ενώ μπορεί να πάρει και αρνητική τιμή.

Steal Percentage

STL% = 100 * (STL * (Tm MP / 5)) / (MP * Opp Poss)

Το ποσοστό κλεψιμάτων, υπολογίζει το ποσοστό των αντίπαλων κατοχών, που καταλήγουν σε κλέψιμο από ένα παίκτη, όσο αυτός βρίσκεται στο παρκέ.

Block Percentage

BLK% = 100 * (BLK * (Tm MP / 5)) / (MP * (Opp FGA - Opp 3PA))

Το ποσοστό κοψιμάτων υπολογίζει το ποσοστό των αντίπαλων σουτ δύο πόντων, τα οποία καταλήγουν σε κόψιμο από ένα παίκτη, όσο αυτός βρίσκεται στο παρκέ. Τα κοψίματα σε σουτ τριών πόντων είναι απειροελάχιστα, γι' αυτό και στον τύπο τα σουτ τριών πόντων αφαιρούνται από τα συνολικά σουτ.

Possessions

Ένας αναλυτικός υπολογισμός των κατοχών μιας ομάδας μπορεί να βρεθεί εδώ και παρουσιάζεται και πιο κάτω για να αναλυθούν τρία σημεία:

0.5 * ((Tm FGΑ + 0.4 * Tm FTA - 1.07 * (Tm ORB / (Tm ORB + Opp DRB)) * (Tm FGA - Tm FG) + Tm TOV) + (Opp FGA + 0.4 * OppFTA - 1.07 * (Opp ORB / (Opp ORB + Tm DRB)) * (Opp FGA - Opp FG) + Opp TOV))

Βλέπουμε ότι λαμβάνεται υπόψιν μόνο ένα ποσοστό των ελευθέρων βολών (0,4), ως αυτές που ολοκληρώνουν μια κατοχή, όπως είχαμε δει και πιο πάνω, σε άλλους τύπους. 

Ο πολλαπλασιασμός των επιθετικών ριμπάουντ με 1,07, λαμβάνει υπόψιν τις περιπτώσεις στις οποίες μια ομάδα ανανεώνει μια επιθετική κατοχή, κερδίζοντας τη μπάλα από διεκδικήσεις, χωρίς να έχει χρεωθεί επιθετικό ριμπάουντ σε κάποιο συγκεκριμένο παίκτη της ομάδας. Για αυτές τις περιπτώσεις έχει καθιερωθεί αυτή η γενική πριμοδότηση του 7% στις ανανεωμένες κατοχές. 

Στον συγκεκριμένο υπολογισμό βλέπουμε να υπολογίζονται οι κατοχές μιας ομάδας, να προστίθενται αυτές του αντιπάλου και να πολλαπλασιάζεται το αποτέλεσμα με 0,5, για να δοθεί ένας μέσος αριθμός κατοχών και στις δύο ομάδες. Αν κάποιος θεωρεί αυτή τη λογική λανθασμένη, μπορεί απλά να παραβλέψει τον πολλαπλασιασμό με 0,5 και να χωρίσει τον τύπο στα δύο, υπολογίζοντας τις κατοχές της ομάδας: ((Tm FGΑ + 0.4 * Tm FTA - 1.07 * (Tm ORB / (Tm ORB + Opp DRB)) * (Tm FGA - Tm FG) + Tm TOV) και του αντιπάλου: (Opp FGA + 0.4 * OppFTA - 1.07 * (Opp ORB / (Opp ORB + Tm DRB)) * (Opp FGA - Opp FG) + Opp TOV))

Ωδή στην πολυπλοκότητα 

Τα στατιστικά και οι δείκτες στα οποία θα γίνει αναφορά σε αυτή την ενότητα, δεν υπολογίζονται με έναν απλό τύπο, όπως τα πιο πάνω. Θα ήταν όμως καλό να ξέρουμε σε τι χρησιμεύουν και εκεί που είναι σημαντικό, να αναφερθούν και οι αδυναμίες τους.

Player Efficiency Rating

Σύμφωνα με τον John Hollinger, δημιουργό του δείκτη αυτού, «το PER έχει ως σκοπό να προσθέσει τα θετικά πεπραγμένα ενός παίκτη, να αφαιρέσει απο αυτά τα αρνητικά πεπραγμένα του και να δώσει έναν, ανα λεπτό συμμετοχής, δείκτη της συνολικής απόδοσης του.»

Όπως μπορείτε να δείτε εδώ, ο τύπος υπολογισμού του PER είναι αρκετά πολύπλοκος, ενώ όσο πάμε πίσω στο χρόνο, όταν ορισμένες στατιστικές κατηγορίες όπως τα λάθη, τα κλεψίματα και οι ασίστ δεν ήταν καταγεγραμμένα, πρέπει να γίνουν αρκετές «θυσίες» στη μέθοδο υπολογισμού για να αποδεχθούμε τα αποτελέσματα που μας δίνει. Με τον τρόπο που υπολογίζεται, η μέση τιμή PER του ΝΒΑ σε κάθε σεζόν ισούται με 15.

Offensive-Defensive Ratings (Ortg-Drtg)

Σε επίπεδο ομάδων, οι δύο δείκτες χαρακτηρίζονται ως οι πόντοι που πετυχαίνει και που δέχεται μια ομάδα ανά 100 κατοχές. Και όπως είναι φυσικό, τα ποσοστά που θα χρησιμοποιηθούν, όσον αφορά τις ελεύθερες βολές και τα επιθετικά ριμπάουντ, όπως έχουμε δει πιο πάνω στον υπολογισμό των κατοχών, θα επηρεάσουν και τα αποτελέσματα των δεικτών.

Σε επίπεδο παικτών, τον πιο πολύπλοκο τρόπο υπολογισμού των δύο δεικτών μπορείτε να τον βρείτε εδώ, μαζί με μερικές λεπτομέρειες όσον αφορά την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων:

1. Τα Ortg των παικτών, πρέπει να αξιολογούνται μαζί με το USG% τους. Αν επιλέξουμε να συγκρίνουμε τα Ortg παικτών με εντελώς διαφορετική χρησιμοποίηση, θα βγάλουμε λάθος συμπεράσματα, αφού όσες λιγότερες επιθετικές κατοχές χρησιμοποιεί ένας παίκτης, τόσο πιο εύκολο είναι να διατηρήσει έναν υψηλό δείκτη. Για να το κάνουμε εντελώς λιανά, είναι άδικος κόπος να συγκρίνουμε τα Ortg παικτών όπως οι Westbrook και Chris Paul ή όπως οι Σπανούλης και Διαμαντίδης.
2. Αν θα μπορούσαμε να σκεφτούμε τη στατιστική ως μια μητέρα και τις δυο πλευρές του γηπέδου ως τις δύο κόρες της, η άμυνα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το αποπαίδι. Όχι επίτηδες, αλλά λόγω έλλειψης στατιστικών σε σχέση με την άλλη πλευρά του γηπέδου. Αυτό οδηγεί στην πολύ μεγάλη επιρροή του ομαδικού Drtg, στις τιμές των ατομικών Drtg, αφού θεωρείται ότι όλοι οι παίκτες είναι το ίδιο καλοί στο να δημιουργούν λάθη τα οποία δεν καταλήγουν σε κλέψιμο και χαμένα σουτ που δεν καταλήγουν σε κοψίματα, αλλά και ότι όλοι οι παίκτες αντιμετωπίζουν ανά λεπτό συμμετοχής, τον ίδιο αριθμό αμυντικών κατοχών.
3. Το Drtg είναι ο δείκτης των ψηλών. Καλοί περιφερειακοί αμυντικοί, οι οποίοι συνήθως παρά τη καλή παρουσία τους δεν έχουν και παρόμοια αποτελέσματα (όπως πχ πολλά κλεψίματα), υποτιμούνται από αυτόν το δείκτη. Αντίθετα οι ψηλοί, ως αυτοί οι οποίοι θα γεμίσουν συνήθως τη στατιστική της ομάδας τους, αν όχι μέσω κοψιμάτων, σίγουρα μέσω των ριμπάουντ, συνήθως ευνοούνται από το δείκτη αυτό. Γενικά αν ένας καλός αμυντικός δεν γεμίζει παράλληλα και τη στατιστική της ομάδας του, θα υποτιμηθεί από τον δείκτη αυτό.

Win Shares

Οι Win Shares αποδίδουν σε κάθε παίκτη ένα μέρος από τον συνολικό αριθμό νικών της ομάδας του, με βάση τη στατιστική του συγκομιδή. Οι Win Shares χωρίζονται σε Offensive και Defensive, και τον τρόπο υπολογισμού τους, μπορείτε να τον βρείτε εδώ.

Όπως και στη περίπτωση του PER, ο υπολογισμός των WS σε σεζόν στις οποίες αρκετές στατιστικές κατηγορίες δεν είναι διαθέσιμες είναι διαφορετικός, ενώ η απόδοση ενός αριθμού νικών στα μέλη μιας ομάδας δεν συνεπάγεται πάντοτε και την ισότητα μεταξύ των συνολικών WS και των συνολικών νικών μιας ομάδας. Σε αρκετές περιπτώσεις, μια απόκλιση είναι πιθανή αλλά στατιστικά αποδεκτή.

Στην καλαθοσφαιρική εκδοχή των WS (αφού αναπτύχθηκαν αρχικά ως δείκτης αξιολόγησης παικτών baseball) κάθε νίκη αντιστοιχεί σε μια WS ενώ οι WS ενός  συγκεκριμένου παίκτη, μπορεί να πάρουν και αρνητική τιμή, αν η προσπάθεια του να προσφέρει ήταν υπαρκτή, αλλά ανεπιτυχής.

Pythagorean Wins

Αναφορές στις Πυθαγόρειες Νίκες, δε πρόκειται να βρείτε πουθενά αλλού, παρά μόνο στις σελίδες του Basketball-Reference, αλλά εδώ αναφέρονται ως συνέχεια της συζήτησης για τις Win Shares.
  

Όπως αναφέραμε πιο πάνω, οι συνολικές νίκες μιας ομάδας και το σύνολο των Win Shares που έχουν αποδοθεί στους παίκτες της, δεν ισούνται πάντα.

Το σύνολο των Win Shares των παικτών μιας ομάδας ισούται, σε κάθε περίπτωση, με το αποτέλεσμα του υπολογισμού των Πυθαγόρειων Νικών, ή αλλιώς των νικών που θα περίμενε κανείς να έχει μια ομάδα, με βάση τους συνολικούς πόντους τους οποίους πέτυχε και δέχτηκε.

Ο τύπος υπολογισμού είναι ο πιο κάτω:

Pyth W = G*( Tm PTS^14/(Tm PTS^14+ Opp PTS^14))

Ας πάρουμε ως τυχαίο παράδειγμα τους Clippers της περιόδου 2013-14.

Οι Clippers κέρδισαν 57 παιχνίδια τη συγκεκριμένη σεζόν, αλλά οι Προβλεπόμενες Νίκες τους (Expected W-L) ήταν 59. Αν πάει κανείς λίγο πιο κάτω στον πίνακα προηγμένων στατιστικών και προσθέσει τις WS όλων των παικτών, θα τις βρει 59,1.

Ο λόγος που υπάρχουν αυτές οι αποκλίσεις έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με τις διαφορές με τις οποίες κρίνονται πολλά από τα παιχνίδια της εκάστοτε ομάδας. Στη περίπτωση των Clippers, αν συμβουλευτούμε τους αναλυτικούς πίνακες κατάταξης της περιόδου 2013-14, βλέπουμε ότι κέρδισαν 30 από τα συνολικά 57 παιχνίδια τους, με πάνω από 10 πόντους διαφορά. Γι’ αυτό υπάρχει αυτή η θετική απόκλιση δύο νικών στις Πυθαγόρειες νίκες τους. Αντίθετα, αν μια ομάδα κερδίσει αρκετά παιχνίδια στον πόντο, είναι αρκετά πιθανό οι Πυθαγόρειες νίκες της να είναι λιγότερες από τις πραγματικές.

Ανδρέας Χριστοφόρου